Bu ayetlerde İbrahim peygamberin (a.s) kavmiyle yaptığı tartışmayı görüyoruz.
Diyanet Vakfı Meali
ENAM SURESİ
Kovulmuş şeytandan Allah'a sığınırım.
74. İbrahim, babası Âzer’e: Birtakım putları tanrılar mı ediniyorsun? Doğrusu ben seni de kavmini de apaçık bir sapıklık içinde görüyorum, demişti.
75. Böylece biz, kesin iman edenlerden olması için İbrahim’e göklerin ve yerin melekûtunu gösteriyorduk.
76. Gecenin karanlığı onu kaplayınca bir yıldız gördü, Rabbim budur, dedi. Yıldız batınca, batanları sevmem, dedi
77. Ay’ı doğarken görünce, Rabbim budur, dedi. O da batınca, Rabbim bana doğru yolu göstermezse elbette yoldan sapan topluluklardan olurum, dedi
78. Güneşi doğarken görünce de, Rabbim budur, zira bu daha büyük, dedi. O da batınca, dedi ki: Ey kavmim! Ben sizin (Allah’a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım
79. Ben hanîf olarak, yüzümü gökleri ve yeri yoktan yaratan Allah’a çevirdim ve ben müşriklerden değilim.
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. Onlara dedi ki: Beni doğru yola iletmişken, Allah hakkında benimle tartışıyor musunuz? Ben sizin O’na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam. Ancak, Rabbim’in bir şey dilemesi hariç. Rabbimin ilmi herşeyi kuşatmıştır. Hâla ibret almıyor musunuz?
81. Siz, Allah’ın size haklarında hiçbir hüküm indirmediği şeyleri O’na ortak koşmaktan korkmazken, ben sizin ortak koştuğunuz şeylerden nasıl korkarım! Şimdi biliyorsanız (söyleyin), iki guruptan hangisi güvende olmaya daha lâyıktır?»
82. İnanıp da imanlarına herhangi bir haksızlık bulaştırmayanlar var ya, işte güven onlarındır ve onlar doğru yolu bulanlardır
83. İşte bu, kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz delillerimizdir. Biz dilediğimiz kimselerin derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz ki senin Rabbin hikmet sahibidir, hakkıyle bilendir.
80. ayetteki ifade Allah dileyince değil Allah bir şeyin olması için onay vermesi demektir. Allah'ın onayı olmadan hiç kimse hiç bir şey yapamaz. Bunlar dileyerek değil emir vererek yapılan işler.
83. ayetteki ifadede bir insanın derecesinin yükseltilmesi o kişinin buna uygun bir kişi olmasına bağlı olduğu anlatılıyor. Allah bu insanları seçer. Nasıl ki peygamberlik çalışıp elde edilecek bir şey değilse bazen Allah bazı insanları -buna uygun oldukları için- diğerlerine tercih ederek derecelerini yükseltir. Herkes derecesinin yükselmesi için gayret gösterebilir ve karşılığını da alır.
Âyette dileme diye çevrilen şâe = شاء fiilinin kökü, “var etme” anlamında olan şey =شيء’dir. (Müfredât). Buna göre şâe = شاء fiilinin öznesi Allah olursa “gerekeni yarattı” insan olursa “tercihinin gereğini yaptı” anlamına gelir. Enam 80, 83. ayetlerin doğru tercümesi şöyle;
Süleymaniye Vakfı Meali
ENAM SURESİ
Kovulmuş şeytandan Allah'a sığınırım.
80. Halkı onunla tartışmaya girdi. İbrahim dedi ki "Benimle Allah hakkında mı tartışıyorsunuz? O bana doğru olanı gösterdi! Rabbimin onayı olmadan, ortak saydıklarınızın bana bir şey yapabileceğinden korkmam. Rabbimin bilgisi her şeyi kuşatmıştır. Bilgilerinizi kullanmayacak mısınız?
83. İşte bu, tartışmayı bitiren delilimizdir; onu halkına karşı İbrahim’e verdik[*]. Uygun gördüğümüz kişiyi derece derece böyle yükseltiriz. Senin Rabbin, bütün kararları doğru olan ve her şeyi bilendir.
[*] İbrahim aleyhisselamın 73. ayetten itibaren anlatılan gözlemlerinin benzerlerini her insan yaparak Allah’ın varlığını ve birliğini, gözüyle görmüş ve eliyle dokunmuş gibi kavrar ve bu hususta Allah’a kesin söz verir. Bu da Allah’ın bize karşı delilidir. Bu olay büluğ çağının başında gerçekleşir (A’raf 7/172-174). İbrahim aleyhisselamın halkına "Benimle Allah hakkında mı tartışıyorsunuz?" demesi, bu bilgiye onların da ulaşmış olduğunu gösterir (En’am 6/80).
شَاءَ şā'e fiiliyle ilgili ayrıntılı açıklamayı İbrahim dördüncü ayeti ele aldığım sayfada okuyabilirsin. İbrahim 4. Ayet Şae Fiili
شَاءَ şā'e fiiline dileme anlamı verince Kur'an'ı Kerim nasıl tutarsız bir kitap oluyor görmek için Enam 145-146. ayetleri ele aldığım sayfaya bakabilirsin. Enam 145-146. Ayetler Şae Fiili
Eğer çok okunan mealler arasında doğru tercüme varsa yeşil doğrulama işaretiyle belirtim.
Ali Akın
80. İbrahim’in kavmi ise, onunla tartışmaya girdiler. İbrahim şöyle dedi: “Siz, Allah hakkında benimle tartışmak mı istiyorsunuz? Oysaki Allah, beni hidâyete erdirmiştir. Ben, sizin, Allah’a ortak koştuklarınızdan da hiç korkmuyorum; meğerki, Rabb’im, bir şey (fenalık) dilemiş olsun. Rabb’im ilmiyle her şeyi kuşatmıştır. Öyleyse niçin öğütlenmezsiniz (ibret almazsınız)?”
83. İşte kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz hüccetimiz (delilimiz) de budur. Biz kimi dilersek onun (ilim ve hikmette) derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz senin Rabb’in Hakim’dir(her işinde hikmet sahibidir), Alim’dir (her şeyi pekiyi bilendir).
Bayraktar Bayraklı
80. “Beni doğru yola iletmiş iken Allah hakkında benimle tartışıyor musunuz? Ben sizin O`na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam; ancak Rabbimin dilediği olur! Rabbim, bilgisi ile her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ kendinize gelip öğüt almıyor musunuz?”
83. İşte bu, kavmine karşı İbrâhim`e verdiğimiz delillerimizdir. Dilediğimiz kimselerin derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz ki senin Rabbin hikmet sahibidir; hakkıyla bilendir.
Diyanet İşleri
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. Onlara dedi ki: "Beni doğru yola iletmişken, Allah hakkında benimle tartışıyor musunuz? Ben sizin O’na ortak koştuklarınızdan korkmam. Ancak rabbimin (beni korkutacak) bir şey dilemesi hariç. Rabbimin ilmi her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ ibret almıyor musunuz?"
83. İşte bunlar, kavmine karşı İbrâhim’e verdiğimiz delillerimizdir. Biz dilediğimiz kimselerin derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz ki senin rabbin hikmet sahibidir, her şeyi bilmektedir.
Diyanet Vakfı
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. Onlara dedi ki: Beni doğru yola iletmişken, Allah hakkında benimle tartışıyor musunuz? Ben sizin O’na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam. Ancak, Rabbim’in bir şey dilemesi hariç. Rabbimin ilmi herşeyi kuşatmıştır. Hâla ibret almıyor musunuz?
83. İşte bu, kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz delillerimizdir. Biz dilediğimiz kimselerin derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz ki senin Rabbin hikmet sahibidir, hakkıyle bilendir.
Edip Yüksel
80. Halkı onunla tartıştı. "Beni doğruya ulaştırmış iken benimle hâlâ ALLAH hakkında mı tartışıyorsunuz? Sizin ortak koştuklarınızdan korkmam, meğer Efendim bir şey dilerse… Efendim, bilgice her şeyi kuşatmıştır. Öğüt almıyor musunuz?"
83. Bunlar, halkına karşı kullanması için İbrahim’e verdiğimiz tartışma yöntemidir. Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Efendin Bilgedir, Bilendir.
Elmalılı Hamdi Yazır
80. Kavmi onunla tartışmaya başladı. O da onlara dedi ki: «Beni doğru yola eriştirdiği halde Allah hakkında benimle mücadele mi ediyorsunuz? O’na ortak koştuklarınızdan hiç korkmuyorum, ancak Rabbimin dilediği şey hariç. Rabbim ilmiyle her şeyi kuşatmıştır. Hiç düşünmez misiniz?»
83. İşte bunlar, kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz delillerimizdir. Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Muhakkak Rabbin hikmet sahibidir, bilendir.
Hakkı Yılmaz
80-81. Ve toplumu o’nunla tartıştı. İbrâhîm; “Bana doğru yolu göstermişken Allah hakkında benimle mi tartışıyorsunuz? O’na ortak koştuklarınızdan hiç korkmuyorum.–Ancak Rabbimin dilediği şey hariç.–Rabbim bilgice her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ düşünmez misiniz? Ve Allah, haklarında hiçbir güç-kuvvet indirmediği hâlde, siz O’na ortak koşmaktan korkmuyorken, ben sizin ortak koştuğunuz şeylerden nasıl korkarım? Bu durumda eğer biliyorsanız, bu iki topluluktan hangisi güvende olmaya daha layıktır?” dedi.
83. Ve işte bunlar, toplumuna karşı İbrâhîm’e verdiğimiz kanıtımızdır. Biz dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz senin Rabbin en iyi yasa koyan, bozulmayı iyi engelleyen/ sağlam yapandır, çok iyi bilendir
Hasan Basri Çantay
80. Kavmi ona (düşmanca ve câhilce) hüccet getirmiye kalkışdı. O dedi ki: «Allah beni doğru yola iletmişken siz benimle Onun hakkında haalâ çekişiyor musunuz? Ben Ona eş tanıdığınız şeylerden (hiç bir zaman) korkmam. Meğer ki Rabbim (hakkımda) bir şey (bir felâket) dilemis olsun. Rabbimin ilmi her şey’e sargın ve taşkındır. Haalâ düşünüb öğüd almayacak mısınız»?
83. İşte bunlar kavmine karşı İbrâhîme ver (ib öğret) diğimiz hüccetlerdi. Biz kimi dilersek onu derece derece yükseltiriz. Şübhe yok ki Rabbin tam hikmet saahibidir, hakkıyle bilendir.
Hasan Tahsin Feyizli - Feyzü'l Furkan
80. Halkı onunla (delil getirerek) tartışmaya kalkıştı. (İbrahim) dedi ki: “Beni doğru yola iletmişken Allah hakkında siz benimle hâlâ tartışıyor musunuz? Rabbimin (hakkımda) bir şey (bir felaket) dilemesi dışında ben, O’na eş tanıdığınız şeylerden korkmam. Rabbimin ilmi her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ düşünüp öğüt almıyor musunuz?”
83. İşte bu (şekilde Allah’ı arayıp bulması), kavmine karşı (örnek olması için) İbrahim’e verdiğimiz kesin delilimizdir. Biz dilediğimiz kimseyi (kat kat) derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz Rabbin tam hikmet sahibidir, hakkıyla bilendir.
Hayrat Vakfı Meali
80. Kavmi ise, onunla tartıştı. (Onlara) dedi ki: `Beni gerçekten hidâyete erdirmişken, Allah hakkında mı benimle tartışıyorsunuz? (Ben sizin) O`na (Allah`a) ortak koşmaktaolduğunuz şeylerden korkmam; ancak Rabbimin (bana) bir şey dilemesi müstesnâ. Rabbim, herşeyi ilmen kuşatmıştır. Hiç ibret almaz mısınız?`
83. Ve işte bunlar (bizim) delillerimizdir ki, onları kavmine karşı İbrâhîm`e verdik.(Biz) dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şübhesiz ki Rabbin, Hakîm (her işi hikmetli olan)dır, Alîm (herşeyi hakkıyla bilen)dir.
Hüseyin Atay
80. Ulusu onunla tartışmaya girişti. Beni doğru yola koymuş olan Allah hakkında mı benimle tartışıyorsunuz? Ona koştuğunuz ortaklardan korkmuyorum. Eğer, Rabbim bir şey dilerse, o ayrı. Rabbim bilgice her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ düşünmüyor musunuz?
83. İşte ulusuna karşı İbrahim’e verdiğimiz delilimiz budur. Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Doğru- su, Rabbin bilgedir, bilendir.
İhsan Eliaçık
80. Halkı da onunla tartışmaya giriş ti. Onlara: "Bana doğru yolu gösteren Allah hakkında benimle mücadeleye mi kalkışıyorsunuz? O'na ortak koştuğunuz şeylerden asla korkmuyorum. Rabbim dilemedikçe, onlar bana hiçbir şey yapamaz. Rabbimin bilgisi her şeyi kuşatmıştır. Bu zihin tutulması neden?
83. İşte bu, kendi halkına karşı Bizim İbrahim'e vermiş olduğumuz delilimizdir. Biz layık gördüğümüzü derecelerle yükseltiriz. Rabbin her şeyi bilendir, çok bilgedir
Kur'ân-ı Mecid Tefsirli Meal-i Alisi (İsmailağa Cemaati)
80. (Bunun üzerine) kavmi onunla tartışmaya girişti. O da dedi ki: “O (Rabbim) beni gerçekten hidâyete kavuşturmuşken, Allâh(ın birliği) hakkında mı be nimle mücadele ediyorsunuz? (Siz beni ilâhlarınız tarafından çarpılmakla tehdit ediyorsunuz ama) Rabbimin bir şey dilemesi dışın da, ben sizin Kendisine ortak koşmakta olduğunuz şeylerden (hiçbir zaman) korkmam! (Çünkü) benim Rabbim ilim bakımından her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ (açıkladığım bu kadar delilleri) iyice düşü n(üp de ilâhlarınızın bana hiçbir zarar veremeyeceğini fark et)meyecek misiniz?
83. İşte bu (şekilde münazara yapma usûlü), Bizim huccet (ve delil)imizdi ki, onu kavmine karşı İbrâhîm’e vermiştik. Dilediğimizi (ilim de ve hikmette üstün) derecelere yükseltiriz. Şüphesiz senin Rabbin (dilediğini üstün kılma, istediğini de alçaltma hususunda hikmet sahibi olan bir) Hakîm’dir, (kimin neye lâyık olduğunu çok iyi bilen bir) Alîm’dir.
Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. Dedi ki: "Beni doğru yola iletmişken Allah hakkında benimle tartışmaya mı kalkışıyorsunuz? Hem sizin ona ortak koştuklarınızdan ben korkmam; ancak Rabbim'in bir şey dilemiş olması başka. Rabbim'in ilmi her şeyi kuşatmıştır. Hâlâ düşünüp öğüt almayacak mısınız?"
83. İşte kavmine karşı İbrahim'e verdiğimiz delillerimiz... Biz dilediğimiz kimsenin derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz ki Rabbin hüküm ve hikmet sahibidir, hakkıyla bilendir.
Mehmet Akif Ersoy
80. Kavmi kendisi ile münakaşaya başlayınca da şöyle söyledi: "Allah'ın birliği üzerinde benimle münakaşa mı edeceksiniz ki bu hakikate beni O irşad etti! Ben sizlerin O'na şerik koştuğunuz mabudlarmızdan korkmam, ben ancak Rabbimin benim hakkımda bir şey dilemiş olmasından korkarım. Rabbim ilmiyle herşeyi ihata buyurmuş, bunu hatırınıza getirmez misiniz?
83. Bu, işte bizim hüccetimiz ki kavmine karşı İbrahim'e vermiştik. Dilediğimizi mertebelerce yükseltiriz. Rabbinin hikmetine had, ilmine nihayet olmadığı aşikâr.
Mehmet Okuyan
80. Kavmi onunla tartışmaya girişmişti. Onlara “Beni doğru yola ulaştırmışken, Allah hakkında benimle siz mi tartışıyorsunuz?” demişti. “Ben sizin O’na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam. Ancak, Rabbimin bir şey dilemesi hariç! Rabbimin bilgisi her şeyi kapsamıştır. (Gerçeği) hatırlamıyor musunuz?
83. İşte şu(nlar), kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz delillerimizdir. Dilediğimizi (layık olanı) derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz ki Rabbin, doğru hüküm verendir, bilendir.
Mustafa İslamoğlu
80. Ve toplumu onunla tartışmaya girdi. Dedi ki: "Beni doğru yola ileten O olduğu halde, siz Allah hakkında hala benimle tartışıyor musunuz? Ben sizin şirk aracı kıldığınız şeylerden korkmuyorum; Rabbimin dilemediği hiçbir şey gerçekleşmez, Rabbim ilmiyle her şeyi kuşatır: siz hala bunu düşünemiyor musunuz?
83. İşte bu, toplumuna karşı kullanması için İbrahim`e verdiğimiz isbat yöntemimizdi. Biz, dilediğimiz kimseyi derece derece (hakikate) yüceltiriz. Hiç şüphesiz senin Rabbin her hükmünde tam isabet edendir, her şeyi tarifsiz bilendir.
Mustafa Öztürk
80. Bunun üzerine kavmi onunla tartışmaya girişti. İbrahim onlara şöyle dedi: "Allah bana doğru yolu göstermişken siz hala O'nun tek gerçek ilah/tanrı olup olmadığı hususunda benimle tartışıyorsunuz, öyle mi! [Bilin ki] ben sizin Allah'a eş ve ortak koştuğunuz [ve beni gazabıyla tehdit ettiğiniz] sözde tanrılardan asla korkup çekinmem. Ama rabbim bana bir zarar gelmesini takdir etmişse o başka. Rabbim sınırsız ilmiyle her şeyi kuşatmıştır. Neden hiç düşünmez, aklınızı başınıza almazsınız?!"
83. İşte bunlar, Allah'ın ibadete layık yegane ilah/tanrı olduğu gerçeğini halkına anlatması hususunda İbrahim'e verdiğimiz hüccetler/delillerdir. Biz dilediğimiz kimselere işte böyle yüksek [ilim ve hikmet) dereceleri lütfederiz. [Ey Peygamber!) Rabbin her şeyi yerli yerince yapıp eden, her şeyi hakkıyla bilendir.
Ömer Nasuh Bilmen
80. Ve O’na karşı kavmi hüccet getirmeğe kalkıştı. Dedi ki: «Siz Hakk-ı İlâhi’de bana karşı ihticaca mı yelteniyorsunuz? O halbuki bana hidâyet nâsip buyurmuştur. Ve ben O’na şerik koştuğunuz şeylerden korkmam. Meğer ki, Rabbim birşey dilemiş olsun. Rabbim herşeyi ilmen ihata etmiştir. Artık siz hiç düşünmez misiniz?»
83. Ve işte o, Bizim hüccetimizdir ki, onu kavmine karşı İbrahim’e vermiştik. Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şüphe yok ki, Rabbin hakîmdir, alîmdir.
Sadık Türkmen
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. Dedi ki: "Allah hakkında benimle tartışıyor musunuz? Bana doğru yolu göstermiş iken! Ben ortak koştuğunuz şeylerden korkmuyorum. Rabbim izin vermedikçe bir şey yapamazlar! Rabbim bilgi yönünden herşeyi kuşatmıştır. Hâlâ öğüt alıp düşünmeyecek misiniz?
83. Işte bunlar, kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz kanıtlarımızdır. Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz Rabbin; bilir ve doğru hüküm/karar verendir.
Süleyman Ateş
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. (O onlara) dedi ki: "Beni doğru yola iletmiş iken Allâh hakkında benimle tartışıyor musunuz? Ben, sizin O’na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam. Ancak Rabbimin dilediği olur! Rabbim, bilgice herşeyi kuşatmıştr. Hâlâ öğüt almıyor musunuz?
83. İşte bunlar, kavmine karşı İbrâhim’e verdiğimiz hüccet(kanıt)lerimizdir. Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz Rabbin hüküm ve hikmet sâhibidir, bilendir.
Süleymaniye Vakfı
80. Halkı onunla tartışmaya girdi. İbrahim dedi ki "Benimle Allah hakkında mı tartışıyorsunuz? O bana doğru olanı gösterdi! Rabbimin onayı olmadan, ortak saydıklarınızın bana bir şey yapabileceğinden korkmam. Rabbimin bilgisi her şeyi kuşatmıştır. Bilgilerinizi kullanmayacak mısınız?
83. İşte bu, tartışmayı bitiren delilimizdir; onu halkına karşı İbrahim’e verdik. Uygun gördüğümüz kişiyi derece derece böyle yükseltiriz. Senin Rabbin, bütün kararları doğru olan ve her şeyi bilendir.
Viyana Kur'an Okulu Kur'an-ı Kerim Meali
80. Kavmi onunla tartışmaya girişti. Onlara dedi ki: Beni doğru yola iletmişken, Allah hakkında benimle tartışıyor musunuz? Ben sizin O'na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam. Ancak, Rabbim'in vahyettiği kanunlara uyarım. Rabbimin ilmi her şeyi kuşatmıştır. Hâla ibret almıyor musunuz?
83. İşte bu (şekilde Allah'ı arayıp bulması), kavmine karşı İbrahim'e verdiğimiz delillerimizdir. (Amellerine göre) gayret sarfeden kimselerin derecelerini yükseltiriz. Şüphesiz ki, Rabbin hüküm ve hikmet sahibidir ve her şeyi hakkıyla bilendir.
Yaşar Nuri Öztürk
80. Toplumu ona karşı çıkıp kanıt getirmeye kalkıştı. O dedi ki: "Allah hakkında benimle çekişiyor musunuz? Beni doğru yola O iletti. O’na ortak koştuğunuz şeylerden korkmam.Rabbimin dilediği dışında hiçbir şey olmaz. Rabbim bilgice herşeyi çepeçevre kuşatmıştır. Hâlâ öğüt almayacak mısınız?"
83. İşte bunlar, kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz kanıtlardır. Dilediklerimizi derece derece yükseltiriz. Senin Rabbin Hakîm’dir, Alîm’dir.